201. rocznica urodzin Karola Marksa (1818-2019)

201 lat temu – 5 maja 1818 roku, w Trewirze urodził się Karol Marks, jeden z najwybitniejszych myślicieli czasów nowożytnych. Wielkość Marksa polega przede wszystkim na ponadczasowości jego analizy społecznej i ekonomicznej. Jako pierwszy wprowadził do nauki pojęcie podziału klasowego opierającego się na stosunku do środków produkcji.

Jego monumentalne dzieło „Kapitał” pozostaje jedną z najważniejszych publikacji ekonomicznych w historii. Zawdzięczamy mu między innymi obserwację dotyczącą cyklów koniunkturalnych w kapitalizmie i twierdzenie, że rozwój ekonomiczny nie następuje w sposób liniowy, a kryzysy są wpisane w charakter systemu. Marks powiązał te spostrzeżenia również z analizą społeczną.

Na podstawie obserwacji stworzył między innymi pojęcie wartości dodanej, czyli różnicy między pensją robotniczą, a zyskiem wypracowywanym przez robotnika, zatrzymywanej przez kapitalistę.

Trafnie przeanalizował również proces utowarowienia różnych dziedzin życia i poddania ich kontroli kapitału. Historia pokazała, że Marks miał całkowitą rację twierdząc, że kapitał przejawia tendencję do koncentracji, a tym samym tworzenia w ramach kapitalizmu monopoli oraz oligopoli.

Karol Marks nie był tylko teoretykiem. Uznawał, że świat należy zmieniać. Stąd w jego dorobku znalazły się teksty polityczne wzywające do obalenia kapitalizmu. Najbardziej znanym jest „Manifest Komunistyczny” – wezwanie do organizowania się ludzi pracy i tworzenia rewolucyjnej partii. Marks, w przeciwieństwie do wcześniejszych socjalistów utopijnych, był świadom, że zmiana systemu może być dziełem tylko samych robotników, a inteligencja i inne grupy powinny pełnić w tej walce rolę pomocniczą. Jego prace dotyczące historii, takie jak „Osiemnasty brumaire’a Ludwika Bonaparte” analizowały sprzeczne interesy klasowe, jakie mogą pojawić się w sytuacji rewolucyjnej. Stanowiły również przyczynek do tego aby ruch robotniczy uczył się na wcześniejszych błędach.

>>> Zachęcamy do lektury warszawskiego manifestu komunistycznego z 2018 r. 

Analiza historyczna opierająca się na zasadzie materializmu dialektycznego to kolejna reguła wprowadzona do nauki przez Karola Marksa. Dowodził on, że najważniejsze wydarzenia historyczne należy analizować przez pryzmat społeczny i materialny.

Oprócz dorobku naukowego oraz publicystycznego Marks pozostawił po sobie także organizacyjny. Z jego inicjatywy w roku 1864 powstało Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników (I Międzynarodówka) zrzeszające grupy rewolucyjne z całego świata i koordynujące ich działania. Była to pierwsza tego typu organizacja opierająca się na zasadzie internacjonalizmu, czyli uznająca, że rewolucja musi przezwyciężyć podziały narodowe. Pomimo rozpadu, I Międzynarodówka stała się wzorem dla późniejszych struktur.

>>> Zachęcamy do oglądania serialu edukacyjnego o Karolu Marksie (lektor niemiecki, napisy polskie, 5 odcinków: 1. „Towar”, 2. „Praca”, 3. „Pieniądze”, 4. „Opozycja” i 5. „Byt i świadomość”)

Karol Marks zmarł w roku 1883, długo przed tym zanim wiele jego tez zostało potwierdzonych. Jego myśl jest obecnie jeszcze bardziej aktualna niż w XIX wieku. Pozostaje inspiracją dla wielu ruchów politycznych i społecznych. Jest analizowana na uniwersytetach i stała się podstawą dla działań późniejszych myślicieli, ekonomistów, czy rewolucjonistów.

red.