W 100. rocznicę Rewolucji Październikowej Komunistyczna Partia Polski (KPP) przypomina o jej polskich uczestnikach
„Nasz związek z rewolucją proletariacką w Rosji nie był jednostronny, nie byliśmy tylko biernymi obserwatorami i odbiorcami jej oddziaływania, lecz czynnymi uczestnikami walk o zwycięstwo i utrwalenie władzy radzieckiej. Po jej stronie opowiedziały się dziesiątki tysięcy Polaków i można powiedzieć, że nigdy przedtem nie notowano w takiej skali i o takim zasięgu współdziałania polsko – rosyjskich sił rewolucyjnych w walce o wolność i postęp społeczny. Toczona wówczas wspólnymi siłami walka, której przewodziła partia bolszewicka, miała na celu tak urzeczywistnienie nowego ustroju społecznego, jak i myśli Włodzimierza Lenina, że „Wolność Polski jest niemożliwa bez wolności Rosji”.
Szeroki udział Polaków w Rewolucji Październikowej i w obronie władzy radzieckiej stanowi wyjątkowo chlubną kartę bogatej tradycji polsko – rosyjskiej współpracy rewolucyjnej.
Jest on przykładem zaangażowania się Polaków w walce o postępowe ideały społeczne i narodowe oraz przejawem ich internacjonalistycznej postawy. Na ten temat wiemy dziś już dostatecznie wiele, aby móc bez przesady stwierdzić, że poza narodami Rosji, naród polski wniósł największy wkład do zwycięstwa Rewolucji Październikowej. Jej polscy uczestnicy górowali zdecydowanie liczebnością i aktywnością nad innymi grupami internacjonalistów walczących w Rosji o władzę radziecką. Polacy dostarczyli najwięcej szeregowych żołnierzy rewolucji i działaczy na różne odpowiedzialne stanowiska we władzach radzieckich.
Uczestników Polaków, biorących czynny udział w Rewolucji Październikowej i w obronie pierwszego państwa socjalistycznego, było w przybliżeniu około 100 tysięcy, z czego 7700 jest nam dzisiaj bliżej znanych (…). Polacy ponieśli także największe ofiary w walce o państwo radzieckie w porównaniu z innymi grupami internacjonalistów. Wielu z nich pozostało w Kraju Rad, służąc mu swym talentem i oddaniem, inni znów powrócili do kraju ojczystego, gdzie byli nosicielami rewolucyjnych przeobrażeń w Rosji.
Wśród innych grup narodowych, zasłużonych w walce o władzę radziecką, kolejne miejsca po Polakach zajmowali Węgrzy (ok. 80 tys.) oraz Czesi i Słowacy (ok. 10 tys.). Poważny udział Polaków w Rewolucji Październikowej wiąże się głównie z pokaźną ich liczebnością w Rosji w 1917 r. oraz opowiedzeniem się po stronie haseł głoszonych przez bolszewików. (…) Skupiska ludności polskiej były rozrzucone niemal po całej Rosji, lecz największe z nich znajdowały się w guberniach europejskich, czyli w głównych ośrodkach wydarzeń rewolucyjnych. Zdecydowaną większość Polonii rosyjskiej stanowili ludzie o rodowodzie robotniczym i chłopskim, mniejsze zaś reprezentanci burżuazji, ziemiaństwa i inteligencji.
Skład społeczny Polaków rzucał oczywiście na postawę wobec rewolucyjnych wydarzeń w Rosji i określone powiązania polityczne. Na środowiska polskie oddziaływały krajowe partie polityczne i ich odpowiedniki w Rosji oraz partie rosyjskie, które ożywiły swoją działalność dopiero po obaleniu caratu w wyniku rewolucji lutowej 1917 r. (…) Decydujące znaczenie w pozyskiwaniu Polaków dla rewolucji proletariackiej w Rosji maiły polskie partie lewicowe, które po rewolucji lutowej rozwinęły się organizacyjnie i ożywiły swoją działalność. W licznych miastach rosyjskich powstały grupy i sekcje SDKPiL, PPS – Lewicy, PPS – Frakcji i Polskie Zjednoczenie Socjalistyczne. Ogółem w całej Rosji powstało 158 partyjnych organizacji socjalistycznych. (…) Dzięki oddziaływaniu SDKPiL i PPS – Lewicy polskie masy pracujące włączyły się w nurt walki o przerastanie rewolucji burżuazyjno – demokratycznej w socjalistyczną. Polscy robotnicy działali czynnie wraz z robotnikami rosyjskimi w związkach zawodowych, komitetach fabrycznych, w radach robotniczych i żołnierskich. Nieco mniejsza rola przypadła 400 – tysięcznej masie chłopów polskich, którzy w silniejszym stopniu pozostali pod wpływami kół ziemiańskich. Stopniowo i wśród nich postępowała radykalizacja i w końcu część chłopstwa polskiego opowiedziała się także po stronie władzy radzieckiej. Już w okresie przygotowania do rewolucji socjalistycznej Polacy aktywnie uczestniczyli w organizowaniu jej siły zbrojnej – Gwardii Czerwonej i komitetów wojskowo – rewolucyjnych.
Do Komitetu Wojskowo – Rewolucyjnego w Piotrogrodzie, kierowniczego ośrodka powstania październikowego w tym mieście, weszli czołowi działacze SDKPiL : Feliks Dzierżyński, Józef Unszlicht i Franciszek Grzelszczak. (…) W czasie powstania zbrojnego w Piotrogrodzie decydującą rolę w zdobyciu Poczty Głównej i Telegrafu odegrali także działacze SDKPiL : Julian Leszczyński (Leński) i Stanisław Pestkowski. Wśród szturmujących Pałac Zimowy były dziesiątki Polaków z robotniczej Gwardii Czerwonej, której dowódcami w niektórych zakładach piotrogrodzkich byli nasi rodacy. (…) Gdy w ślad za Piotrogrodem wybuchło powstanie zbrojne w Moskwie, to i w jego kierownictwie znaleźli się obok bolszewików polscy działacze. SDKPiL reprezentowali w nim Stanisław Bobiński i Stanisław Budzyński. I tutaj dowódcami Gwardii Czerwonej byli także Polacy. (…) Zdobycie moskiewskiego Kremla było udziałem również jednostki Gwardii Czerwonej, którą dowodził Wacław Węgliński. Tutaj też w szeregach Gwardii Czerwonej przechodził swój chrzest bojowy Karol Świerczewski. Kiedy w Piotrogrodzie zwyciężyła władza radziecka i w pałacu Smolnym obradował znany II Zjazd Rad (25 – 26 X/7 – 8 XI 1917 r.) wśród jego delegatów znalazło się 20 Polaków. (…)
Polacy mieli również poważny udział w tworzeniu władzy radzieckiej w azjatyckiej części Rosji, gdzie duża rola przypadła polskim zesłańcom na Syberii. W ustanowieniu władzy radzieckiej na Syberii odznaczyły się oddziały polskie Gwardii Czerwonej. (…)
Polacy obejmowali stanowiska nie tylko w powstających republikach narodowych, lecz także w centralnych i prowincjonalnych władzach Rosji Radzieckiej. Dzierżyński był przewodniczącym Wszechrosyjskiej Komisji Nadzwyczajnej do walki z kontrrewolucją i sabotażem. (…) W organizującej się dyplomacji radzieckiej odpowiedzialne funkcje powierzono Julianowi Marchlewskiemu i Wacławowi Worowskiemu. W Najwyższej Radzie Gospodarki Narodowej i jej wydziałach powierzono ważne stanowiska m.in. Jakubowi Haneckiemu i Wincentemu Jastrzębskiemu. (…)
Najbardziej masową formą udziału Polaków w walce o władzę radziecką było ich uczestniczenie w szeregach Armii Czerwonej podczas wojny domowej w Rosji. Polacy zasilali jej szeregi jako ochotnicy i to nawet w okresie, kiedy wprowadzono obowiązek służby wojskowej. Wielu z nich piastowało w armii wysokie stanowiska jako dowódcy frontów, armii, dywizji i mniejszych jednostek. (…) Najliczniej Polacy byli reprezentowani w Zachodniej Dywizji Strzelców, która w przytłaczającej większości składała się z polskich oficerów i żołnierzy.
Początek dał jej I Polski Pułk Biełgorodzki, który wyodrębnił się z I Korpusu Polskiego i opowiedział się po stronie Rewolucji Październikowej, przybierając nazwę I Polskiego Pułku Rewolucyjnego. (…) Po przeformowaniu został przeniesiony do Moskwy i tutaj w marcu 1918 r. stał się podstawą Rewolucyjnego Czerwonego Pułku Warszawskiego. Kiedy latem 1918 r. wzmogła się interwencja i kontrrewolucja, w Rosji zostały utworzone dalsze jednostki polskie w Dywizji Zachodniej. (…) W miarę upływu czasu udział Polaków w obronie Kraju Rad malał, na co wpłynęła możliwość powrotu do kraju ojczystego. (…)”.
Cyt. za Mieczysław Tanty, Polscy uczestnicy Rewolucji Październikowej, „Mówią wieki” 1977, Nr 11, s. 14 – 18.
Powyższy, historyczny materiał źródłowy przesłał: tow. Ryszard Rauba
Źródło: 07.11.2017 Brzask