Marian Buczek

Marian Buczek (1896-1939) – polski działacz socjalistyczny i komunistyczny, legionista, członek kolejno PPS, PPS-Opozycji i KPP, więzień polityczny II RP o najdłuższym stażu więziennym. 

Urodził się 26 września 1896 r. we wsi Nurzyna. W latach 1915-1917 służył w Legionach Polskich, gdzie awansował do stopnia podporucznika. W czasie „kryzysu przysięgowego”  odmówił złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Wilhelmowi II, zdezerterował i powrócił na Lubelszczyznę, gdzie od 1916 r. działał w Polskiej Organizacji Wojskowej oraz w Pogotowiu Bojowym PPS pod nazwiskiem Wacława Sturmera.

Był organizatorem i uczestnikiem szeregu akcji zbrojnych na terenie Lubelszczyzny, między innymi likwidacji komisarza austro-węgierskiej policji politycznej w Lublinie – Terleckiego. Po powołaniu w listopadzie 1918 r. Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej przez Ignacego Daszyńskiego został szefem wydziału śledczego Milicji Ludowej PPS w Lublinie, która ochraniała ten rząd.

W okresie międzywojennym wielokrotnie był skazywany na kilkuletnie pobyty w więzieniu (w sumie 16 lat) za antypaństwową działalność komunistyczną i przynależność do sekcji wojskowej Komunistycznej Partii Polski. W 1935 r. odmówił zrzeczenia się obywatelstwa polskiego w zamian za propozycję wcześniejszego zwolnienia z więzienia i wyjazdu do ZSRR.

Po wybuchu II wojny światowej i ucieczce władz więziennych 1 września, w związku z amnestią ogłoszoną z dniem wybuchu wojny został uwolniony z więzienia w Rawiczu. Zgłosił się wtedy do najbliższej jednostki wojskowej, gdzie został aresztowany i przewieziony do Poznania a po dwóch dniach zwolniony.

Zginął w nocy z 9 na 10 września 1939 pod Ożarowem Mazowieckim, gdzie oddziały Wojska Polskiego i uciekinierzy cywilni znaleźli się w śmiertelnej pułapce. Buczek ocenił, że ich jedyną szansą było przedarcie się przez pierścień okrążenia. Uciekinierzy którzy próbowali przeczołgać się koło gniazda karabinu maszynowego za pozycje niemieckie, zostali oświetleni i ostrzelani. Marian Buczek w trakcie tego ostrzału zginął. Pochowano go na cmentarzu wojennym w Ołtarzewie.

Historyczna tablica poświęcona Marianowi Buczkowi na Zamku Lubelskim.