Marcin Chwiałkowski

Marcin Chwiałkowski, urodzony 24 października 1885 w Wojnowie, zmarły 17 kwietnia 1938 w Grudziądzu, polski działacz robotniczy, członek socjaldemokracji niemieckiej i Komunistycznej Partii Polski, radny Poznania (1929–1932), górnik.

Ukończył szkołę ludową w Przebędowie. Od najmłodszych lat zmuszony był (ze względu na sytuację finansową rodziny) pracować. W wieku 15 lat przeniósł się do Poznania, gdzie zatrudnił się jako pomocnik rybaka na Chwaliszewie. W latach 1912-1918 pracował jako górnik w Zagłębiu Ruhry. Tam związał się z niemieckim ruchem socjaldemokratycznym. W 1916 roku podczas krótkiej wizyty w Poznaniu, został zaprzysiężony jako spiskowiec tajnej organizacji niepodległościowej „Unia”. Po rozłamie w SPD przystąpił do Związku Spartakusa. Brał udział w rewolucji listopadowej. Po powrocie do Poznania stał się jednym z lokalnych przywódców KPRP.

W wyborach parlamentarnych 1922 roku był kandydatem do Sejmu z listy Związku Proletariatu Miast i Wsi. Po raz pierwszy został skazany za działalność komunistyczną w 1925 roku na 3 lata. Wyrok odbył w więzieniu w Rawiczu. W wyborach z 6 października 1929 otrzymał mandat do rady miejskiej Poznania z listy Bloku Jedności Robotniczej, ale ustąpił z tego stanowiska w 1932. 6 września 1929, jako jedna z dziesięciu osób, został aresztowany z powodu zorganizowania 5 dni wcześniej (1 września 1929) „Dnia młodzieży komunistycznej”. W okresie od 10 lipca 1920 do 15 stycznia 1921 mieszkał w Poznaniu przy ul. Szwajcarskiej (później Chwiałkowskiego, obecnie Spychalskiego) nr 5. W mieszkaniu przy ul. Poplińskich 12 w Poznaniu na zebraniach Poznańskiego Oddziału Związku Myśli Wolnej wygłaszał w latach 1934–1935 przemówienia. Udzielał się w Związku Myśli Wolnej.

Skazany na 6 lat pozbawienia wolności w 1936 za działalność komunistyczną. Zmarł w 1938 w szpitalu więziennym wskutek powikłań po gruźlicy w Grudziądzu. Prawdopodobnie został pochowany na podwórzu więzienia. W ostatniej drodze towarzyszyło mu dwóch więziennych grabarzy i dozorca.

Pochodził z rodziny o tradycjach patriotycznych. Jego dziadek był kosynierem w czasie powstania wielkopolskiego w 1848 roku, podczas którego zginął (według rodzinnej legendy miał go zabić generał Friedrich von Colomb). Ojciec Marcina, Franciszek walczył w powstaniu styczniowym, po którego klęsce został zesłany na Sybir. Po odbyciu kary wrócił do Wielkopolski i miał opinię „buntownika” (jednakowo nienawidził polskich ziemian, jak i Prusaków). Jego siostrzeńcem był Stanisław Nogaj. Był związany z Marią Pawlak z domu Orwat. W 1926 roku, po śmierci jej męża Wojciecha, usynowił jej syna Edwarda, późniejszego adwokata (1923-1992).

W latach 1949–2017 jedna z ulic na poznańskiej Wildzie, przy której mieszkał Marcin Chwiałkowski otrzymała nazwę Marcina Chwiałkowskiego (wcześniej Szwajcarska). Obecnie jest to ulica imienia Jana Spychalskiego, malarza (1893-1946). Zmiana nazwy ulicy wywołała niezgodę wśród mieszkańców ulicy oraz członków Partii Razem. Budynki POSiR-u znajdujące się przy tej ulicy (baseny, lodowisko) nazywane były potocznie Chwiałką – od nazwiska patrona ulicy, nazwa ta weszła w skład oficjalnej nazwy obiektu „Poznańskie Ośrodki Sportu i Rekreacji – Oddział Chwiałka”. W grudniu 2017 roku na mocy zarządzenia zastępczego Wojewody Wielkopolskiego w ramach dekomunizacji ponownie przemianowano nazwę ulicy, która obecnie upamiętnia Jana Spychalskiego. Według badania przeprowadzonego w 2010 przez Pentor dla Politechniki Poznańskiej – 6% badanych, proszonych o wskazanie „ludzi, którzy wnoszą/wnieśli duży wkład w rozwój naszego regionu” (Wielkopolski) podało nazwisko M. Chwiałkowskiego (8. miejsce wraz z Bolesławem Chrobrym, Ignacym Mościckim, Dezyderym Chłapowskim i Stefanem Stuligroszem).