Julian Brun

Julian Brun  (1886–1942) – polski i radziecki krytyk literacki, dziennikarz i publicysta; działacz socjaldemokratyczny oraz komunistyczny.

Urodził się 21 kwietnia 1886 r. w Warszawie. W 1902 został wydalony z progimnazjum za udział w demonstracji pierwszomajowej. W 1903 roku wstąpił do Związku Młodzieży Socjalistycznej, współredagował pismo ZMS „Ruch”. W lutym 1904 r. zostął aresztowany za działalność polityczną, ale w maju zwolniono go z braku dowodów. Ponownie trafił do więzienia za udział w demonstracji socjalistów na Placu Grzybowskim w Warszawie 13 listopada 1904 r.Był przetrzymywany na Pawiaku i w warszawskiej Cytadeli.

W 1905 r. wstąpił do Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL). Działał w Warszawie, Lublinie i w Zagłębiu Dąbrowskim. Od listopada 1905 r. był członkiem Zarządu Dzielnicowego SDKPiL na Pradze. W 1906 r. wyjechał do Paryża, gdzie studiował socjologię na Sorbonie i działał w paryskiej sekcji SDKPiL. Ożenił się najpierw z angielską malarką Mary Houghton w 1908 r. W Londynie uczył się fotograwerstwa. Jesienią cztery lata później wyjechał  do Krakowa, gdzie ożenił się ponownie – z działaczką SDKPiL Stefanią Unszlicht, siostrą Józefa Unszlichta. Od wiosny 1913 do 1919 przebywał w Bułgarii, gdzie został internowany przez cara.

Powrócił do Polski w 1919 roku i rozpoczął aktywną działalność w Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (KPRP). Najpierw był członkiem Centralnej Redakcji KPP, Komitetu Centralnego KPP i (od III plenum KC) Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi.

Został skazany przez polskie władze burżuazyjne w 1925 r. za działalność komunistyczną na osiem lat więzienia. W więzieniu mokotowskim napisał m.in. „Przyczynki do kwestii narodowej”, „Stefana Żeromskiego tragedia pomyłek” (1926, opublikowana na łamach „Skamandra”), „Kwestię narodową w rewolucji i kontrrewolucji” (1936) czy „La naissance de’l armee nationale 1789-1794” (1939). Jego pisma odegrały ważną rolę w kształtowaniu się lewicy społecznej lat dwudziestych i trzydziestych.

Został zwolniony w 1926 w ramach wymiany więźniów politycznych z ZSRR i wtedy też wyjechał do Moskwy. Jako korespondent Telegraficznej Agencji Związku Radzieckiego (TASR) wyjeżdżał m.in. do Paryża i Wiednia. W 1929 ożenił się z Eugenią Hejman, siostrą Mieczysława Hejmana.

Latem 1936 r. został wysłany do Brukseli, gdzie zorganizował ośrodek wydawniczy polskiej KPP. W latach 1936–1938 redagował „Przegląd” i „Biblioteczkę Popularną”, pisał m.in. do „Dziennika Popularnego” i „Nowego Przeglądu”. Internowano go w Belgii w maju 1940 r. i przewieziono do obozu Saint-Cyprien we Francji. Po udanej ucieczce we wrześniu przebywał w Martizay, potem w Grenoble. W czerwcu 1941 r. wraz z ewakuowanymi pracownikami ambasady radzieckiej w Vichy wyjechał do ZSRR. Pracował w polskiej redakcji wydawnictw międzynarodowych w Moskwie, potem w polskiej redakcji radia w Saratowie. Wciąż pozostawał aktywny publicystycznie, wydał m.in. broszurę „Ziemie polskie pod jarzmem niemieckim”. Zmarł w Saratowie 28 kwietnia 1942 r.

Jako jeden z pierwszych w KPP podchwycił propagowane przez Komintern od 1928 r. hasło traktowania ZSRR jako „jedynej ojczyzny robotników i chłopów całego świata” i pozostawał mu wierny nawet po oficjalnej zmianie linii ideologicznej. Stosunek do kwestii narodowej Bruna był jednak złożony. Był krytykiem stanowisk minimalizujących problem narodowy. Był publicystą i redaktorem szeregu czasopism i wydawnictw. Jego siostrą była pisarka Helena Bobińska. Był patronem jednej z głównych nagród dziennikarskich dla młodych publicystów przyznawanych przez SDP.